James Webb Teleskobu patlamanın eşiğindeki süper devi gözlemledi: Yıllar süren gizem çözülüyor

Astronomlar, NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST) sayesinde bir süpernovanın patlamasından önceki yıldızı ilk kez doğrudan tespit etti. Keşif, dev yıldızların neden patlamadan önce nadiren görülebildiğine dair yıllardır süren gizeme ışık tuttu.

ABD’deki Northwestern Üniversitesi öncülüğündeki araştırma ekibi, “SN 2025pht” adlı süpernovanın kaynağını tespit ederek patlayan yıldızın toz bulutlarıyla çevrili dev bir kırmızı süper dev olduğunu doğruladı. Bulgular, 8 Ekim’de The Astrophysical Journal Letters dergisinde yayımlandı.

TOZ BULUTLARININ ARDINDAKİ DEVLER

JWST’nin kızılötesi gözlemleri, yıldızın patlamadan önceki halini ortaya koydu. Hubble teleskobunun görünür ışık verileriyle birleştirilen bu görüntüler, yıldızın gözle görülemeyecek kadar yoğun bir toz tabakasıyla kaplı olduğunu gösterdi. Araştırmayı yöneten astrofizikçi Charlie Kilpatrick, şunları söyledi: “Onlarca yıldır kırmızı süper devlerin nasıl patladığını anlamaya çalışıyoruz. Şimdi, JWST sayesinde bu yıldızların gerçek doğasını ve çevrelerini ilk kez net biçimde görebiliyoruz.”

Yıldızın ışığı, bulunduğu NGC 1637 adlı galaksiden —Dünya’dan yaklaşık 40 milyon ışık yılı uzaklıktan— geliyor. Bu kırmızı süper dev, Güneş’ten yaklaşık 100 bin kat parlak olmasına rağmen, çevresindeki toz nedeniyle görünür ışıkta 100 kat daha sönük görünüyordu.

"EN KIRMIZI, EN TOZLU SÜPER DEV"

Araştırmanın yazarlarından Aswin Suresh, yıldızı “şimdiye kadar patlarken gözlemlenmiş en kırmızı ve en tozlu kırmızı süper dev” olarak tanımladı. Evrimlerinin son evresinde olan kırmızı süper devler, çekirdekleri çöktüğünde Tip II süpernova olarak patlar ve geride bir nötron yıldızı ya da kara delik bırakırlar. En bilinen örneklerinden biri, Orion takımyıldızındaki Betelgeuse yıldızıdır.

KAYIP YILDIZLARIN GİZEMİ ÇÖZÜLÜYOR

Yeni gözlemler, birçok dev yıldızın neden patlamadan önce tespit edilemediğini açıklıyor: Bu yıldızlar kalın toz bulutlarıyla örtülü olduklarından görünür ışıkta algılanamıyor. JWST’nin kızılötesi görüşü sayesinde bu “gizli ölümler” artık açığa çıkabiliyor. Kilpatrick, “Bu bulgu, büyük kütleli süper devlerin aslında patladığını ama çoğunun toz nedeniyle saklandığını kanıtlıyor” ifadelerini kullandı.

TOZUN KİMYASI DA SÜRPRİZ OLDU

Yıldızın çevresindeki tozun bileşimi de dikkat çekiciydi. Normalde bu tür yıldızlarda oksijen açısından zengin silikat tozu görülürken, SN 2025pht’in çevresindeki toz karbon açısından zengin çıktı. Bu da yıldızın son yıllarında iç katmanlarından karbonun yüzeye taşındığını gösteriyor.

YENİ BİR DÖNEM BAŞLIYOR

Bu çalışma, JWST’nin bir süpernovanın kaynağını ilk kez doğrudan tanımladığı araştırma olarak tarihe geçti. Araştırmacılar şimdi benzer tozlu süper devleri bulmak için yeni gözlemler planlıyor. Yakında fırlatılacak Nancy Grace Roman Uzay Teleskobu da bu tür yıldızları patlamadan önce tespit etme olasılığını artıracak.