Başıboş gezegende ‘Kutup ışıkları’ atmosferi ısıtıyor

Astronomy & Astrophysics dergisinde yayımlanan uluslararası araştırma, NASA’nın James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ile yapılan gözlemler sayesinde, gezegenin atmosferinde bugüne kadar görülmemiş ayrıntıları gün yüzüne çıkardı.

YILDIZSIZ AMA IŞIL IŞIL

SIMP-0136, Jüpiter’in yaklaşık 12,7 katı kütleye ve 1,2 katı büyüklüğe sahip. En dikkat çekici özelliği ise herhangi bir yıldızın etrafında dönmeyip, uzayda tek başına süzülmesi. Buna rağmen gezegenin üst atmosferinde, Dünya’daki kutup ışıklarına (aurora) benzer görkemli ışımalar gözlemlendi. Bilim insanları, bu auroraların atmosferin üst katmanlarını ısıttığını ve sıra dışı bir “termal terselme” (thermal inversion) yarattığını ortaya koydu. Yani sıcaklık, Dünya’daki gibi yüzeyden yukarıya doğru azalmıyor; tam tersine yükseldikçe artıyor.

1500 DERECELİK CEHENNEM

Araştırmaya göre SIMP-0136’nın ortalama sıcaklığı 1.500 °C’nin üzerinde. Bu değer, Jüpiter ve Satürn’ün eksi 200 derecelere varan sıcaklıklarıyla kıyaslandığında son derece yüksek. Üstelik JWST ölçümleri, sadece 5 °C’lik oynamaları bile kaydedebilecek hassasiyete sahipti. Bu küçük değişimlerin, tıpkı Jüpiter’in Büyük Kırmızı Lekesi gibi devasa fırtınaların atmosferdeki hareketleriyle bağlantılı olabileceği düşünülüyor.

BULUTLAR KUM TANESİNDEN!

SIMP-0136’nın bir diğer ilginç özelliği ise bulut yapısı. Dünya’da bulutlar su damlacıkları ya da buz kristallerinden oluşurken, bu gezegende bulutlar adeta ince silikat kum tanelerinden meydana geliyor. Ayrıca gezegenin neredeyse tüm yüzeyi kalın bir bulut tabakasıyla kaplı; Dünya’daki gibi ara sıra açılan gökyüzü manzaraları yok.

GEZEGENLERİN EVRİMİNİ ANLAMAK İÇİN İPUÇLARI

Trinity College Dublin’den Dr. Evert Nasedkin, “Bu, şimdiye kadar bir dış gezegenin atmosferine dair elde edilen en hassas ölçümlerden biri. İlk kez atmosferik özelliklerdeki değişimleri doğrudan kaydettik” dedi. Araştırmacılar, bu bulguların gezegenlerin nasıl oluştuğu ve evrimleştiği konusunda yeni ipuçları sunduğunu belirtiyor.

Rogue gezegenlerin kökeni hâlâ gizemini koruyor. Kimileri yıldız sistemlerinden kopup atılmış dev gezegenler olabileceklerini, kimileri ise düşük kütleli “yarım kalmış” kahverengi cüceler olabileceklerini savunuyor. Samanyolu’nda milyarlarca, hatta trilyonlarca başıboş gezegen bulunabileceği tahmin ediliyor.

YENİ TELESKOP YOLDA

Araştırmacılar, 2027’de fırlatılması planlanan Nancy Grace Roman Uzay Teleskobu ile bu gizemli dünyaların daha ayrıntılı inceleneceğini söylüyor. Önümüzdeki yıllarda auroraların ve ekstrem atmosfer koşullarının sırlarını çözmek, hem gezegen oluşumuna hem de evrimsel süreçlere dair kritik bilgiler sağlayabilir.