Organ naklinde bir ilk: Böbreğin kan grubu değiştirildi

Organ nakillerinde en büyük zorluk, alıcının bağışıklık sisteminin organı “yabancı” olarak görüp saldırıya geçmesidir. Dokular ne kadar dikkatli eşleştirilirse eşleştirilsin, bağışıklık sistemi bazen yeni organı reddedebilir. Bu nedenle hastalar güçlü immünosupresan (bağışıklık baskılayıcı) ilaçlar kullanmak zorunda kalır. Ancak bu tedaviler mükemmel değildir: Böbrek nakli yapılan hastaların yüzde 15 ila 20’si hâlâ organ reddiyle karşılaşıyor.

UBC ekibinin geliştirdiği yeni yöntem, bu oranları dramatik biçimde düşürebilir.

ENZİMLERLE KAN GRUBU DEĞİŞİMİ

Bilim insanları, 10 yılı aşkın araştırmanın sonunda Nature Biomedical Engineering dergisinde yayımlanan çalışmayla büyük bir adım attı. Organların üzerini kaplayan ve kan grubunu belirleyen antijen adlı şeker molekülleri, alıcının bağışıklık sistemi tarafından tanındığında saldırı başlatıyor. Oysa O tipi kan evrensel kabul ediliyor, yani çoğu hastaya güvenle nakledilebiliyor.

2019’da araştırmacılar, A tipi kanda bu şekerleri parçalayan iki özel enzim keşfetmişti. Bu enzimler, kanın yapısını tamamen değiştirip fonksiyonel olarak O tipine dönüştürebiliyor. UBC ekibinin ortak yazarı Prof. Jayachandran Kizhakkedathu, “Bu enzimler son derece seçici, etkili ve düşük konsantrasyonda bile çalışıyor. Bu sayede fikir uygulanabilir hale geldi,” diyerek gelişmeyi özetledi.

İNSANDA İLK BAŞARILI DENEME

2022’de bu yöntem, vücut dışında tutulan akciğer ve böbreklerde başarıyla uygulanmıştı. Ancak asıl test, 2023 yılında bir insan üzerinde yapıldı. Beyin fonksiyonlarını tamamen yitiren bir hastanın ailesi, enzimlerle kan grubu dönüştürülmüş böbreğin nakledilmesine onay verdi. Sonuç, beklentilerin ötesindeydi: Kizhakkedathu konuyla ilgili olarak şöyle dedi: “Mükemmel çalışıyordu. Hayal gibi bir andı.”

Nakilden sonraki ilk iki gün boyunca böbrek, hiçbir reddetme belirtisi göstermeden işlevini sürdürdü. Üçüncü gün bazı A tipi kan izleri yeniden ortaya çıktı ve hafif bir tepki görüldü, ancak hasar oranı klasik uyumsuz nakillerden çok daha düşüktü. Üstelik bağışıklık sisteminin organı kabul etmeye başladığına dair işaretler gözlendi.

UBC’den Prof. Stephen Withers, “Bu süreci ilk kez bir insan modelinde gözlemledik. Uzun vadeli sonuçları geliştirmek için paha biçilemez bir veri elde ettik,” diyerek çalışmanın önemini vurguladı.

Ekip şimdi klinik deneme onayı bekliyor. Amaç, önce bu enzimleri kullanarak evrensel kan üretimi, ardından diğer organlara da aynı yöntemin uygulanması.

Withers bu başarıyı şöyle özetliyor: “Bu, yıllarca laboratuvarda yapılan temel bilimin sonunda doğrudan hasta bakımına dokunduğu an. Gerçek bir dönüm noktası.”